Một báo cáo mới đây cho thấy ít nhất ba vệ tinh cũ hoặc các mảnh vỡ tên lửa rơi xuống Trái Đất mỗi ngày. Các chuyên gia cảnh báo rằng số lượng các vật thể này sẽ tiếp tục gia tăng trong tương lai gần, điều này có thể ảnh hưởng đến bầu khí quyển của Trái Đất và đe dọa an toàn cho con người.
Báo cáo Môi Trường Không Gian, được Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA) công bố vào ngày 1 tháng 4, cho biết khoảng 1.200 "vật thể nguyên vẹn" đã quay lại bầu khí quyển trong năm 2024, chưa kể vô số mảnh vỡ từ các vệ tinh và tàu vũ trụ. Mặc dù sự rơi xuống không ngừng của rác không gian vào khí quyển, số lượng vật thể này vẫn tiếp tục gia tăng, với khoảng 45.700 vật thể lớn hơn 10 cm hiện đang quay quanh Trái Đất. Trong số đó, nhiều vệ tinh đã hết hạn sử dụng, nhưng các vụ va chạm và nổ trong không gian đã tạo thêm ít nhất 3.000 mảnh vỡ có thể theo dõi được trong năm 2024.
Ngoài ra, hiện nay có khoảng 9.300 tàu vũ trụ đang hoạt động trên quỹ đạo, và số lượng này sẽ tiếp tục tăng do các vụ phóng vệ tinh mới. Jonathan McDowell, nhà vật lý thiên văn nổi tiếng và là chuyên gia hàng đầu về rác không gian, cho biết: "Hoạt động không gian hiện đã gia tăng đến mức chúng ta đang có tác động thực sự đến môi trường trong không gian và cả trong tầng khí quyển trên cùng của Trái Đất."
Vào ngày 4 tháng 4, McDowell cho biết ba vật thể đã quay lại từ không gian, bao gồm hai vệ tinh Starlink của SpaceX và một vệ tinh gián điệp của Nga có tên Kosmos 1340, ra đời từ 43 năm trước. Vệ tinh Starlink hiện chiếm phần lớn số lượng vật thể rơi xuống Trái Đất, và con số này dự kiến sẽ gia tăng mạnh mẽ trong thời gian tới. McDowell cũng cảnh báo: "Nếu SpaceX tiếp tục kế hoạch mở rộng mạng lưới Starlink lên 30.000 vệ tinh, chúng ta sẽ phải đối mặt với khoảng 15 lần quay lại mỗi ngày."
Bên cạnh đó, Amazon và Trung Quốc cũng đang triển khai các dự án vệ tinh lớn, điều này sẽ làm gia tăng đáng kể số lượng vệ tinh hủy bỏ trong những năm tới. Các nhà điều hành vệ tinh thường thay thế các vệ tinh của họ sau khoảng 5 năm hoạt động. Để giảm thiểu sự tích tụ rác không gian, họ cố gắng loại bỏ các vệ tinh ra khỏi quỹ đạo trong vòng 5 năm kể từ khi hoàn thành nhiệm vụ. Tuy nhiên, số lượng vệ tinh quay lại đang tăng lên, gây lo ngại về tác động đối với bầu khí quyển.
Eloise Marais, giáo sư hóa học khí quyển tại Đại học College London, nhận xét rằng tần suất ba lần quay lại mỗi ngày là một xu hướng "đáng lo ngại." "Tác động đối với bầu khí quyển hiện đang lớn hơn bao giờ hết, với việc các chất ô nhiễm như nhôm oxit, các oxit kim loại và oxit nitơ ngày càng gia tăng," bà Marais cho biết.
Một trong những lo ngại lớn nhất là sự gia tăng các mảnh vỡ không gian có thể rơi xuống Trái Đất, đe dọa tài sản và tính mạng con người. Mặc dù nguy cơ này hiện tại còn khá thấp, nhưng với số lượng các lần quay lại ngày càng nhiều, các chuyên gia cho rằng nguy cơ sẽ tăng lên trong tương lai. "Hầu hết vệ tinh cháy hoàn toàn khi rơi xuống, nhưng có những trường hợp như vệ tinh Kosmos 1340, có thể vẫn để lại một vài mảnh vỡ rơi xuống mặt đất," McDowell cho biết.
Vào tháng 2 năm nay, mảnh vỡ cháy của một tên lửa SpaceX Falcon 9 đã rơi xuống Ba Lan và Ukraine. Thậm chí vào tháng 3 năm 2024, một mảnh kim loại từ một vệ tinh đã xuyên qua mái nhà của một gia đình ở Florida. Tuy vậy, McDowell khẳng định: "Chúng ta đang đánh cược mỗi lần có vệ tinh quay lại. Một ngày nào đó, sẽ có người bị thương bởi rác không gian."
Dù các nỗ lực loại bỏ vệ tinh cũ ra khỏi quỹ đạo được thực hiện nhanh chóng, ESA cũng chỉ ra rằng vẫn còn quá nhiều vật thể chưa được xử lý, dẫn đến nguy cơ va chạm. Theo báo cáo, nếu 90% tàu vũ trụ được loại bỏ thành công, số lượng rác không gian vẫn sẽ tiếp tục gia tăng.
Báo cáo cho biết, ở một số khu vực trong quỹ đạo thấp, số lượng vệ tinh hoạt động hiện nay đã gần bằng số lượng các mảnh vỡ không gian có thể theo dõi được. Ngoài ra, hiện có khoảng 1,1 triệu mảnh vỡ có kích thước từ 1 đến 10 cm và hơn 130 triệu mảnh vỡ nhỏ hơn 1 cm. Sự gia tăng này cho thấy một tương lai không gian ngày càng phức tạp và đe dọa đến bầu khí quyển của Trái Đất.
Tereza Pultarova là biên tập viên cấp cao của Space.com. Bài viết được đăng trên Space.com vào ngày 14/04/2025.
Space.com là trang tin quốc tế uy tín chuyên về vũ trụ, thiên văn học và công nghệ không gian. Ra đời từ năm 1999, website cung cấp thông tin cập nhật về các sứ mệnh không gian, hiện tượng thiên văn, khám phá hành tinh và xu hướng hàng không vũ trụ, với nội dung dễ hiểu, trực quan và phù hợp cho mọi đối tượng yêu thích khoa học không gian.
Biên dịch: Thu Hoài
