Một nhóm nghiên cứu từ Đại học Oxford (Anh) phối hợp với đội ngũ địa phương tại khu rừng Budongo, phía tây bắc thủ đô Kampala, Uganda, đã ghi lại những hình ảnh tinh tinh sử dụng thực vật như một hình thức sơ cứu tại chỗ. Chúng nhai lá cây, đắp lên vết thương hoặc dùng lá để vệ sinh thân thể – hành vi được đánh giá là một dạng "y học bản địa" của động vật.
Nghiên cứu, được công bố trên tạp chí Frontiers in Ecology and Evolution, tiếp nối phát hiện từ năm ngoái rằng tinh tinh biết tự tìm kiếm và ăn một số loài cây để chữa bệnh. Lần này, các nhà khoa học tiến xa hơn khi ghi nhận nhiều cách sử dụng cây thuốc khác nhau của tinh tinh, từ chăm sóc cá nhân đến hỗ trợ đồng loại, thậm chí cả những con không có quan hệ huyết thống.
"Chúng tôi nhận thấy tinh tinh có cả một ‘kho hành vi’ để tự chăm sóc khi bị thương hoặc nhiễm bệnh trong tự nhiên," nhà nghiên cứu Elodie Freymann, trưởng nhóm dự án, cho biết. "Chúng biết cách tận dụng cây cối xung quanh – từ nhai lá, đắp lên vết thương đến dùng để vệ sinh."
Một trong những video được ghi lại cho thấy một con tinh tinh con nhai lá cây và đắp lên vết thương của mẹ mình. Nhóm nghiên cứu cũng thu thập dữ liệu từ các ghi chép kéo dài hàng chục năm tại trạm nghiên cứu ở Budongo. Các quan sát từ thập niên 1990 mô tả nhiều hành vi chăm sóc lẫn nhau của tinh tinh như đắp lá lên vết thương hay giúp nhau gỡ bẫy khỏi tay chân.
Đặc biệt, các hành động giúp đỡ tinh tinh khác không có quan hệ huyết thống được cho là bằng chứng thể hiện khả năng thấu cảm – một đặc điểm hiếm gặp trong thế giới động vật hoang dã.
"Hành vi này cho thấy tinh tinh không chỉ có kiến thức bản năng về cây thuốc, mà còn biết quan tâm tới đồng loại," bà Freymann nhận định.
Ngoài ra, nhóm nghiên cứu từng xác định một số loài cây được tinh tinh tìm ăn khi bị thương. Khi đem đi kiểm nghiệm, hầu hết các loại thực vật này đều có tính kháng khuẩn.
Khả năng dùng thuốc tự nhiên không chỉ được ghi nhận ở tinh tinh. Một nghiên cứu gần đây cũng phát hiện một con đười ươi hoang dã sử dụng lá cây đã nhai để chữa vết thương trên mặt.
Các nhà khoa học hy vọng rằng việc hiểu rõ hơn về cách các loài linh trưởng sử dụng thực vật sẽ mở ra cơ hội giúp con người phát triển các phương thuốc mới từ thiên nhiên.
Martin J. Kernan là nhà báo của Science News (SN). Bài viết được đăng trên (SN) vào ngày 14/05/2025.
Science News là một tạp chí khoa học uy tín của Mỹ, được xuất bản từ năm 1921 bởi tổ chức phi lợi nhuận Society for Science. Tạp chí chuyên cung cấp các bài viết ngắn gọn, dễ hiểu về những khám phá mới nhất trong nhiều lĩnh vực như vật lý, sinh học, y học, công nghệ, môi trường và vũ trụ.
Biên dịch: Thu Hoài
