Trong một chuyến thám hiểm hang động ở vùng núi cao của Mexico, nữ nhà thám hiểm Katiya Pavlova đã phát hiện ra điều bất ngờ. Ban đầu, cô tưởng mình đang nhìn thấy một đống rác bị bỏ lại bởi những người hiện đại. Nhưng khi quan sát kỹ hơn, cô nhận ra đó không phải là rác – mà là một kho báu khảo cổ, gồm nhiều hiện vật có niên đại hơn 500 năm, có thể từng được sử dụng trong các nghi lễ sinh sản của người xưa.
“Tôi nhìn vào trong, thấy hang vẫn còn kéo dài. Phải nín thở và lặn một chút mới có thể chui qua,” Pavlova kể lại. “Và đó là lúc chúng tôi nhìn thấy hai chiếc vòng tay được đặt quanh các măng đá – một cảnh tượng đầy ám ảnh và linh thiêng.”
Hang Tlayócoc – nghĩa là “Hang lửng” trong tiếng Nahuatl – nằm ở bang Guerrero, Mexico, ở độ cao khoảng 2.380 mét so với mực nước biển. Đây là nơi người dân địa phương biết đến như nguồn nước và phân dơi tự nhiên. Vào tháng 9 năm 2023, Pavlova cùng người hướng dẫn bản địa Adrián Beltrán Dimas đã tiến vào hang – có thể là những người đầu tiên đặt chân đến đây sau khoảng nửa thiên niên kỷ.
Sau khi lặn qua một đoạn ngập nước với khoảng trống chỉ 15 cm giữa mặt nước và trần hang, cả hai tiếp tục hành trình trong bóng tối và bất ngờ phát hiện 14 cổ vật quý giá. “Khoảnh khắc ấy thật sự nghẹt thở. Chúng tôi không thể tin vào mắt mình,” Pavlova xúc động chia sẻ.
Trong số hiện vật có 4 vòng tay làm từ vỏ sò, một vỏ ốc khổng lồ được trang trí công phu, hai đĩa đá nguyên vẹn, 6 mảnh đĩa vỡ và một mảnh gỗ cháy đen. Ngay sau phát hiện, họ đã liên hệ với Viện Nhân học và Lịch sử Quốc gia Mexico (INAH), nơi sau đó cử đội khảo cổ đến thu hồi và nghiên cứu các cổ vật vào tháng 3 năm nay.
Điểm đặc biệt thu hút sự chú ý của các nhà khảo cổ chính là cách những chiếc vòng tay được vòng qua các măng đá nhỏ có hình dạng tượng trưng sinh thực khí nam. Dựa vào đó, các chuyên gia cho rằng đây có thể là địa điểm từng được dùng để thực hiện nghi lễ cầu sinh sản.
“Đối với các nền văn hóa tiền Tây Ban Nha, hang động là không gian thiêng liêng, biểu trưng cho thế giới ngầm – nơi được xem là tử cung của Mẹ Đất,” nhà khảo cổ học Miguel Pérez Negrete từ INAH nhận định.
Ba trong số các vòng tay mang hoa văn chạm khắc. Một biểu tượng hình chữ S – gọi là “xonecuilli” – được cho là liên quan đến sao Kim và chu kỳ thời gian. Ngoài ra, còn có hình chạm mặt người nghiêng có thể đại diện cho thần Quetzalcoatl – vị thần sáng tạo trong tín ngưỡng Trung Mỹ cổ đại.
Pérez xác định rằng các cổ vật này thuộc thời kỳ Hậu Cổ điển trong lịch sử Mesoamerica, tức từ năm 950 đến 1521 sau Công nguyên. Nhiều khả năng, chúng là sản phẩm của văn hóa Tlacotepehua – một nền văn hóa ít được biết đến từng sinh sống trong khu vực này.
“Rất có thể nhờ điều kiện khí hậu ổn định và độ ẩm cao trong hang, những hiện vật này mới có thể được bảo quản nguyên vẹn qua hàng thế kỷ như vậy,” Pérez nói thêm.
Kristina Killgrove là biên tập viên tại LiveScience. Bài viết được đăng trên LiveScience ngày 26/05/2025.
Live Science là một trang web tin tức khoa học phổ biến, ra mắt vào năm 2004, chuyên cung cấp thông tin về những khám phá mới nhất, nghiên cứu đột phá và các hiện tượng khoa học thú vị ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày và thế giới rộng lớn hơn.
Biên dịch: Hà Linh
