Một phát hiện khảo cổ gây chấn động tại Kach Kouch, Morocco đang đặt ra câu hỏi lớn đối với quan niệm lâu nay rằng vùng Maghreb (Tây Bắc Phi) từng là một vùng đất hoang sơ trước khi người Phoenicia đặt chân đến vào khoảng năm 800 TCN. Nghiên cứu mới đây chỉ ra rằng khu vực này đã có các cộng đồng định cư ổn định từ hơn 3.000 năm trước, với nền nông nghiệp phát triển và đời sống văn hóa phong phú, vượt xa những giả thuyết trước đây.
Lật mở một chương mới trong lịch sử Bắc Phi
Dưới sự dẫn dắt của các nhà nghiên cứu trẻ đến từ Viện Khảo cổ Quốc gia Morocco, phát hiện này không chỉ mở rộng hiểu biết về giai đoạn tiền sử của Bắc Phi mà còn làm sáng tỏ những mối liên kết giữa khu vực này với thế giới Địa Trung Hải cổ đại.
Kach Kouch lần đầu được xác định vào năm 1988 và khai quật vào năm 1992. Khi đó, giới nghiên cứu cho rằng khu vực này chỉ có người sinh sống từ thế kỷ 8 đến thế kỷ 6 TCN, dựa trên những mảnh gốm Phoenicia được tìm thấy. Tuy nhiên, gần 30 năm sau, hai đợt khai quật mới vào năm 2021 và 2022 đã sử dụng các công nghệ hiện đại như drone, GPS vi sai và mô hình 3D, qua đó cung cấp một cái nhìn hoàn toàn mới về khu định cư cổ này.
Những phát hiện chấn động về đời sống người xưa
Dữ liệu phân tích đồng vị phóng xạ xác định Kach Kouch đã trải qua ba giai đoạn cư trú liên tiếp từ năm 2200 đến 600 TCN.
Khoảng năm 600 TCN, khu định cư này dần bị bỏ hoang một cách hòa bình, có thể do những thay đổi về kinh tế - xã hội, và cư dân di dời đến các khu vực khác gần đó.
Người Maghreb thời kỳ Đồ Đồng là ai?
Hiện vẫn chưa rõ liệu người Maghreb thời kỳ Đồ Đồng có tổ chức thành các bộ lạc như trong thời kỳ Mauretanian sau này hay không, nhưng có khả năng họ sinh hoạt theo đơn vị gia đình. Các nghiên cứu về khu chôn cất không tìm thấy bằng chứng rõ ràng về sự phân tầng xã hội.
Về ngôn ngữ, họ có thể đã sử dụng một dạng sơ khai của tiếng Amazigh (Berber), vốn là ngôn ngữ bản địa của Bắc Phi. Tuy nhiên, ngôn ngữ này chưa có hệ thống chữ viết cho đến khi bảng chữ cái Phoenicia xuất hiện. Sự tiếp nối văn hóa qua các thời kỳ tại Kach Kouch cho thấy họ chính là tổ tiên trực tiếp của các dân tộc Mauretanian sau này.
Tầm quan trọng của phát hiện khảo cổ tại Kach Kouch, Morocco
Kach Kouch không chỉ là khu định cư thời Đồ Đồng lâu đời nhất từng được phát hiện tại Maghreb mà còn giúp tái định nghĩa lịch sử khu vực này.
Những nghiên cứu mới, cùng với các phát hiện khảo cổ gần đây, cho thấy Bắc Phi không hề tách biệt mà có sự kết nối với Địa Trung Hải, Đại Tây Dương và thậm chí cả Sahara từ thời tiền sử. Điều này đặt ra thách thức lớn đối với nhiều quan điểm lịch sử truyền thống – vốn chịu ảnh hưởng từ tư duy thực dân – khi cho rằng Maghreb chỉ là một vùng đất hoang vắng cho đến khi được “khai hóa” bởi các nền văn minh ngoại lai.
Do đó, trong nhiều thập kỷ qua, khu vực này đã bị bỏ qua trong các nghiên cứu về tiền sử Địa Trung Hải. Phát hiện tại Kach Kouch không chỉ là một bước đột phá đối với ngành khảo cổ học mà còn là một lời kêu gọi xem xét lại cách chúng ta viết và hiểu về lịch sử.
Với những dữ liệu mới này, Bắc Phi có cơ hội lấy lại vị trí xứng đáng của mình trong bức tranh lịch sử thế giới cổ đại. Đây có thể là cột mốc quan trọng, thay đổi vĩnh viễn cách chúng ta hiểu về quá khứ của khu vực và những kết nối của nó với các nền văn minh khác.
Hamza Benattia là một nhà nghiên cứu và tác giả chuyên về khảo cổ học. Bài viết được đăng trên ScienceAlert vào ngày 31/03/2025.
ScienceAlert là trang tin tức khoa học uy tín, chuyên cập nhật các phát hiện mới về vũ trụ, công nghệ, sức khỏe và môi trường. Thành lập năm 2006 tại Úc, ScienceAlert nổi bật với cách trình bày dễ hiểu, trích dẫn nguồn từ các tạp chí khoa học hàng đầu, giúp độc giả tiếp cận tri thức một cách chính xác và hấp dẫn.
Biên dịch: Thu Hoài
