Trong số những phương pháp làm đẹp đầy đau đớn trong lịch sử, hiếm có tập tục nào kéo dài dai dẳng và gây ám ảnh như tục bó chân của phụ nữ Trung Quốc cổ đại. Ngày nay, chỉ còn một số ít phụ nữ ở Trung Quốc mang dấu tích của tập tục này, và nhiếp ảnh gia Jo Farrell đã dành nhiều năm để ghi lại những hình ảnh cuối cùng của họ trước khi họ biến mất mãi mãi.
Nguồn gốc của tục bó chân vẫn chưa được xác định chính xác. Một số tài liệu cho rằng nó xuất hiện từ thời Nhà Thương (1700 - 1027 TCN), khi Hoàng hậu có đôi chân khoèo và yêu cầu tất cả phụ nữ trong triều phải bó chân giống mình. Tuy nhiên, hầu hết các ghi chép lịch sử đều cho rằng tục này bắt đầu phổ biến từ thời Nhà Tống (960 - 1279 SCN), dưới triều đại của Lý Vũ.
Theo truyền thuyết, Lý Vũ đã si mê một phi tần tên Yao Niang, người có tài múa điêu luyện. Để tôn vinh nét uyển chuyển của bà, ông yêu cầu bó chân bà lại để tạo dáng như vầng trăng non, rồi thực hiện vũ điệu hoa sen. Khi Yao Niang nhảy múa trên những cánh hoa, vẻ đẹp mong manh và duyên dáng ấy đã khiến nhà vua say đắm. Các phi tần khác cũng bắt chước với hy vọng được sủng ái.
Đến thế kỷ XII, tục bó chân lan rộng trong xã hội thượng lưu và trở thành chuẩn mực sắc đẹp. Đến đầu thời Nhà Thanh (thế kỷ XVII), mọi cô gái muốn kết hôn đều phải trải qua quá trình này.
Dù bị coi là một biểu tượng của sự sang trọng và địa vị, mục đích thực sự của tục bó chân không chỉ dừng lại ở chuẩn mực sắc đẹp hay mong muốn kết hôn. Các nghiên cứu gần đây cho thấy nó còn là một cách để kiểm soát phụ nữ, buộc họ phải ở trong nhà, làm những công việc như kéo sợi bông để bổ sung thu nhập cho gia đình. Với đôi chân biến dạng và đau đớn kéo dài, phụ nữ gần như không thể đi xa hay tự lập, khiến họ phụ thuộc hoàn toàn vào chồng.
Việc bó chân thường bắt đầu khi các bé gái 4 - 6 tuổi, trước khi bàn chân phát triển hoàn thiện. Bàn chân sẽ được ngâm trong hỗn hợp thảo mộc và máu động vật, móng chân được cắt ngắn nhất có thể. Sau đó, các ngón chân bị bẻ gập về phía lòng bàn chân, ép chặt cho đến khi xương gãy hoàn toàn, rồi được quấn băng kín để giữ cố định.
Khác với những phương pháp làm đẹp khác chỉ gây đau đớn trong quá trình thực hiện, tục bó chân khiến phụ nữ đau đớn suốt đời. Các xương bàn chân tiếp tục gãy nhiều lần, móng chân bị cắt sâu dễ dẫn đến nhiễm trùng. Phụ nữ bị bó chân cũng có nguy cơ cao té ngã, gãy xương hông và mất khả năng đi lại khi về già. Trong hơn 1.000 năm, ước tính từ 2 - 4 tỷ phụ nữ Trung Quốc đã chịu đựng sự tra tấn thể xác này để phù hợp với tiêu chuẩn sắc đẹp khắc nghiệt.
Vào đầu thế kỷ XX, tư tưởng tiến bộ dần lên ngôi và tục bó chân bị xóa bỏ vào năm 1911. Tuy nhiên, ở các vùng nông thôn Trung Quốc, tập tục này vẫn tiếp tục âm ỉ cho đến khoảng năm 1939. Ngày nay, những người phụ nữ cuối cùng mang đôi chân bị bó đều đã ở độ tuổi 80 - 90, và nhiếp ảnh gia Jo Farrell đã quyết tâm ghi lại những hình ảnh cuối cùng về họ trước khi tập tục này biến mất hoàn toàn.
Farrell đã gặp 50 phụ nữ để thực hiện bộ ảnh, nhưng 3 người trong số họ đã qua đời trước khi cuốn sách của bà được xuất bản vào năm 2015. Bà chia sẻ: "Mặc dù bị coi là một tập tục tàn nhẫn, nhưng trong quá khứ, đây lại là cách giúp phụ nữ tìm được một người bạn đời. Tuy nhiên, nó cũng khiến họ phụ thuộc nhiều hơn vào đàn ông, hạn chế tự do và giam cầm họ trong cuộc sống gia đình."
Tục bó chân, một biểu tượng của sắc đẹp xa hoa, cũng là một chứng tích của sự hy sinh và áp bức đối với phụ nữ trong suốt hơn một thiên niên kỷ. Ngày nay, những bức ảnh về những đôi chân hoa sen cuối cùng không chỉ là lời nhắc nhở về một tập tục đã qua mà còn là dấu ấn lịch sử về những chuẩn mực sắc đẹp đầy cực đoan và đau đớn.
