Các nhà khoa học vừa phát hiện một loài ong ký sinh mới, sống cách đây 99 triệu năm, trong một nghiên cứu thú vị về sự tiến hóa của loài này. Loài ong nhỏ bé, nay được đặt tên Sirenobethylus charybdis, đã phát triển một cơ chế kỳ lạ để bắt các sinh vật khác và ép chúng nuôi dưỡng ấu trùng của mình. Phát hiện này được công bố trong tạp chí BMC Biology vào ngày 26/03/2025.
Các nhà khảo cổ học đã nghiên cứu 16 mẫu ong nhỏ, được bảo tồn trong hổ phách từ kỷ Phấn trắng, khai quật ở Myanmar. Mặc dù loài ong này chưa từng được biết đến trước đây, nhưng nó lại sở hữu một cấu trúc cực kỳ đặc biệt ở bụng, giống như bẫy cây bắt ruồi Venus, có thể giúp nó bắt các loài côn trùng khác.
Lars Vilhelmsen, một chuyên gia về ong và là người bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Đan Mạch tại Copenhagen, chia sẻ: “Lần đầu nhìn vào mẫu vật, tôi nghĩ phần mở rộng ở đầu bụng chỉ là một bong bóng khí. Đây là điều thường gặp khi nhìn thấy bong bóng trong các mẫu vật hổ phách. Nhưng sau khi nghiên cứu thêm nhiều mẫu vật khác, tôi nhận ra đây thực sự là một phần của con vật.”
Vilhelmsen và các đồng nghiệp từ Đại học Capital Normal (Bắc Kinh) xác định rằng cấu trúc này có thể di chuyển, vì chúng được bảo tồn ở các vị trí khác nhau trên những mẫu vật khác nhau. Họ nhận thấy rằng đôi khi phần đáy cấu trúc này mở ra, lúc lại đóng lại, cho thấy đây là một bộ phận có thể di chuyển và có khả năng bắt lấy vật thể.
Cấu trúc đặc biệt này gợi nhớ đến bẫy của cây bắt ruồi Venus, một loài cây ăn thịt nổi tiếng với khả năng khép lại khi con mồi bay vào. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho rằng ong không dùng cơ chế này để giết chết con mồi, mà là để đẻ trứng vào cơ thể vật chủ bị bắt và sử dụng chúng làm nơi nuôi dưỡng ấu trùng. Những ấu trùng này sẽ phát triển thành những loài ký sinh và ăn hết vật chủ. Theo các nhà nghiên cứu, vật chủ của loài ong này có thể là những loài côn trùng bay có kích thước tương đương với ong.
Hành vi tương tự, nhưng không hoàn toàn giống, đã được quan sát thấy ở một số loài ong ký sinh ngày nay, ví dụ như loài ong cuckoo. Các loài ong này đẻ trứng vào tổ của loài ong khác, và ấu trùng của chúng sẽ tiêu thụ những con non của vật chủ sau khi nở.
Hóa thạch hổ phách được bảo tồn tốt giúp cung cấp cái nhìn chân thực về quá khứ, với nhiều phát hiện thú vị từ các loài thực vật, động vật cho đến các loài khủng long. Một viên hổ phách chứa loài Sirenobethylus charybdis đã được mua bởi một người đam mê hóa thạch, khai quật ở vùng Kachin, Myanmar, gần biên giới với Trung Quốc, và được hiến tặng cho Đại học Capital Normal vào năm 2016.
Tuy nhiên, các nhà khoa học cũng lưu ý rằng hổ phách khai quật từ Myanmar đang gây tranh cãi về mặt đạo đức, đặc biệt là sau cuộc đảo chính quân sự năm 2021. Một số nhà khảo cổ học đã kêu gọi dừng các nghiên cứu liên quan đến hổ phách từ Myanmar do những vấn đề liên quan đến nguồn gốc của chúng.
Phát hiện Sirenobethylus charybdis góp phần làm sáng tỏ thêm những đặc điểm sinh học kỳ lạ và độc đáo của các loài côn trùng sống từ thời kỳ Cretaceous. “Đây là một phát hiện đặc biệt, ngoài sự mong đợi của tôi. Đó là điều mà tôi chưa bao giờ nghĩ mình sẽ tìm thấy,” Vilhelmsen chia sẻ. "Công trình nghiên cứu này thật sự là một thành công 10/10."
Mặc dù giả thuyết về cơ chế bắt mồi của ong này chưa thể hoàn toàn chứng minh, song phát hiện này mở ra một góc nhìn mới về sự tiến hóa của các loài ký sinh trong quá khứ.
Biên dịch: Thu Hoài
Katie Hunt là một phóng viên và biên tập viên tại CNN Digital. Bài viết được đăng trên CNN vào ngày 27/03/2025.
CNN (Cable News Network) là mạng tin tức 24/7 đầu tiên trên thế giới, được thành lập vào năm 1980 bởi Ted Turner. CNN cung cấp các bản tin thời sự, phân tích chuyên sâu về chính trị, kinh tế, khoa học và văn hóa. Với trụ sở chính tại Atlanta, Georgia, CNN hoạt động qua truyền hình và các nền tảng kỹ thuật số
