Một nghiên cứu mới công bố trên tạp chí Nature Cities cho thấy toàn bộ 28 thành phố đông dân nhất nước Mỹ đang trải qua hiện tượng sụt lún với tốc độ từ 2 đến 10 mm mỗi năm, đe dọa nghiêm trọng đến hạ tầng đô thị và an toàn cư dân.
Sụt lún đất – hiện tượng tưởng như chỉ xuất hiện ở các khu vực ven biển – đang diễn ra âm thầm tại những đô thị sầm uất bậc nhất nước Mỹ như New York, Dallas, Seattle và Chicago. Theo nghiên cứu, ít nhất 20% diện tích đô thị tại tất cả các thành phố này đang sụt lún, và ở 25 trong số 28 thành phố, con số này lên tới 65%.
“Điều khiến nghiên cứu này trở nên đặc biệt là việc sử dụng công nghệ radar vệ tinh (InSAR) cho phép lập bản đồ độ phân giải cao về tốc độ lún mặt đất,” ông Manoochehr Shirzaei, đồng tác giả nghiên cứu và chuyên gia địa vật lý tại Đại học Virginia Tech, nhận định. “Hãy tưởng tượng như chụp cắt lớp bề mặt Trái Đất, nhưng từ không gian.”
Dù tốc độ lún chỉ dao động từ 2 đến 10 mm/năm – con số tưởng chừng không đáng kể – nhưng những thay đổi nhỏ này có thể gây hậu quả nghiêm trọng: nứt móng nhà, biến dạng đường sá, gãy cầu, thậm chí làm tăng nguy cơ vỡ đập. Riêng tại Houston (Texas), một số khu vực đang lún tới 10 mm mỗi năm – mức cao nhất ghi nhận trong nghiên cứu.
“Những biến động nhỏ nhưng kéo dài có thể làm suy yếu hạ tầng đô thị theo thời gian và gia tăng nguy cơ ngập lụt,” tiến sĩ Leonard Ohenhen, tác giả chính của nghiên cứu, cho biết. Theo ông, một trong những rủi ro nghiêm trọng nhất là sự lún không đồng đều giữa các khu vực liền kề, có thể dẫn đến nứt nhà cửa và phá vỡ nền móng.
Các chuyên gia xác định thủ phạm hàng đầu chính là việc khai thác nước ngầm quá mức, đặc biệt trong bối cảnh dân số đô thị ngày càng tăng và nhu cầu nước sạch ngày càng lớn. Khi nước bị rút ra khỏi các tầng chứa, lớp đất phía trên mất đi sự nâng đỡ và bắt đầu lún xuống. Hiện tượng này diễn ra âm thầm, tích tụ qua nhiều năm và rất khó khắc phục khi đã vượt ngưỡng.
“Nền đất lún không còn là vấn đề của các khu vực ven biển hay xa xôi – nó đang diễn ra ngay giữa lòng các thành phố lớn của nước Mỹ và ảnh hưởng đến hàng chục triệu người,” ông Shirzaei cảnh báo.
Theo nhóm nghiên cứu, một số dấu hiệu nhận biết tình trạng sụt lún có thể quan sát bằng mắt thường: nứt tường quanh cửa sổ và cửa ra vào, sàn nhà nghiêng, cửa sổ và cửa ra vào không đóng được, mặt đường gồ ghề, trụ điện hoặc hàng rào nghiêng, và hiện tượng ngập cục bộ dù chỉ mưa nhỏ.
New York, Washington D.C. và Las Vegas được đánh giá là những thành phố có độ biến thiên lún cao nhất – điều này càng làm phức tạp bài toán quy hoạch đô thị và bảo trì hạ tầng.
Dựa trên dữ liệu thu thập được, nhóm nghiên cứu đề xuất chính quyền các thành phố cần tích hợp theo dõi lún đất vào quy hoạch và chính sách phát triển đô thị. Bên cạnh đó là các giải pháp lâu dài như quản lý khai thác nước ngầm hợp lý và phát triển cơ sở hạ tầng theo hướng thích ứng với biến đổi địa chất.
Nhưng may mắn thay, hiện tượng lún đất có thể kiểm soát được, ông Shirzaei khẳng định: “Vấn đề này phần lớn xuất phát từ hoạt động của con người. Chúng ta hoàn toàn có thể làm chậm hoặc chấm dứt quá trình này nếu có giải pháp quy hoạch và quản lý tài nguyên bền vững.”
Laura Baisas là biên tập viên của Popular Science (PopSci). Bài viết được đăng trên PopSci vào ngày 08/05/2025.
Popular Science là tạp chí khoa học nổi tiếng của Mỹ, được xuất bản từ năm 1872. Tạp chí cung cấp thông tin về các phát minh, nghiên cứu và tiến bộ trong các lĩnh vực như công nghệ, sinh học, vũ trụ học và môi trường, với cách tiếp cận dễ hiểu, giúp người đọc phổ thông tiếp cận kiến thức khoa học một cách sinh động và hấp dẫn.
Biên dịch: Thu Hoài
