Nghiên cứu này được công bố trên JAMA Network Open, đã theo dõi hơn 109.000 người lớn tuổi tại Israel nhằm xác định xem ADHD có làm tăng nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ, bao gồm cả bệnh Alzheimer hay không.
Các nhà nghiên cứu lưu ý rằng sa sút trí tuệ là tình trạng phổ biến ở người cao tuổi, nhưng cơ chế gây bệnh vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn. Tuy nhiên, một số nghiên cứu trước đây đã gợi ý về mối liên hệ giữa ADHD và các bệnh thoái hóa thần kinh.
“Chúng tôi muốn hiểu cách các tình trạng ảnh hưởng đến chức năng nhận thức, bao gồm ADHD, có thể góp phần vào sự phát triển của chứng sa sút trí tuệ ở tuổi già,” Tiến sĩ Michal Schnaider Beeri, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Alzheimer Herbert và Jacqueline Krieger Klein, thành viên Viện Sức khỏe Não bộ tại Đại học Rutgers, đồng tác giả của nghiên cứu, chia sẻ với Health.
“Việc hiểu rõ mối liên hệ này có thể giúp chúng ta tập trung vào các chiến lược phòng ngừa cho nhóm nguy cơ cao, đồng thời làm sáng tỏ những cơ chế mới kết nối ADHD với chứng sa sút trí tuệ,” bà nói thêm.
ADHD có thể làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ như thế nào?
Sa sút trí tuệ không phải là một căn bệnh cụ thể, mà là một nhóm các triệu chứng gây suy giảm nhận thức nghiêm trọng, ảnh hưởng đến khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày. Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tàn tật và tử vong.
Tại Mỹ, ước tính có 6,7 triệu người từ 65 tuổi trở lên mắc chứng sa sút trí tuệ vào năm 2023, và con số này dự kiến sẽ tăng lên 13,8 triệu vào năm 2060.
Mặc dù ADHD thường được coi là một rối loạn phát triển thần kinh, nhưng các triệu chứng của nó bao gồm:
- Không chú ý đến chi tiết.
- Ngắt lời hoặc làm gián đoạn người khác.
- Gặp khó khăn trong việc tham gia các hoạt động giải trí một cách yên tĩnh.
Tiến sĩ Beeri giải thích rằng những người mắc ADHD không được điều trị hoặc kiểm soát kém có thể gặp khó khăn trong việc kiểm soát hành vi bốc đồng, dẫn đến các lựa chọn lối sống không lành mạnh.
“Điều này có thể bao gồm chế độ ăn uống kém, thiếu tập thể dục, béo phì và cao huyết áp – tất cả đều là yếu tố làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ,” bà nói.
Ngoài ra, bà cũng chỉ ra rằng cấu trúc thần kinh của ADHD có thể ảnh hưởng đến khả năng dự trữ nhận thức và sức khỏe não bộ, làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ khi về già.
ADHD và chứng sa sút trí tuệ liên kết như thế nào?
Để hiểu rõ hơn về mối liên hệ giữa rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) và chứng sa sút trí tuệ, các nhà nghiên cứu đã phân tích dữ liệu từ một nghiên cứu đoàn hệ quốc gia với hơn 109.000 người sinh từ năm 1933 đến 1952, theo dõi từ năm 2003 đến 2020.
Khi nghiên cứu bắt đầu, không ai trong nhóm tham gia được chẩn đoán mắc ADHD hoặc sa sút trí tuệ. Tỷ lệ nam và nữ được chia đều để đảm bảo tính cân bằng trong phân tích.
Kết quả cho thấy, ngay cả khi đã điều chỉnh các yếu tố nguy cơ khác của sa sút trí tuệ, chẳng hạn như bệnh tim mạch, người lớn mắc ADHD vẫn có nguy cơ mắc sa sút trí tuệ cao hơn 2,77 lần so với những người không mắc ADHD.
Trong suốt thời gian nghiên cứu, 730 người tham gia (0,7%) được chẩn đoán mắc ADHD ở tuổi trưởng thành, trong khi hơn 7.700 người (7%) được chẩn đoán mắc sa sút trí tuệ. Tỷ lệ mắc sa sút trí tuệ ở nhóm ADHD là 13%, gần gấp đôi so với nhóm không mắc ADHD (7%).
Tại sao ADHD ở người lớn có thể liên quan đến sa sút trí tuệ?
Mặc dù kết quả nghiên cứu cho thấy mối liên hệ rõ ràng giữa ADHD ở tuổi trưởng thành và chứng sa sút trí tuệ, nhưng các nhà khoa học vẫn chưa thể xác định nguyên nhân chính xác.
“Chúng tôi vẫn chưa biết rõ cơ chế nào kết nối ADHD và sa sút trí tuệ,” Tiến sĩ Sven Sandin, Phó giáo sư tâm thần học tại Trường Y Icahn, Bệnh viện Mount Sinai, đồng tác giả của nghiên cứu, chia sẻ với Health.
“Có khả năng ADHD và sa sút trí tuệ có cùng một số yếu tố di truyền, khiến cả hai tình trạng này có liên kết về mặt sinh học,” ông giải thích.
Kết quả từ các nghiên cứu trước đây
Những phát hiện này không phải là mới. Một nghiên cứu năm 2022 cũng chỉ ra rằng những người mắc ADHD có nguy cơ cao hơn mắc sa sút trí tuệ và suy giảm nhận thức nhẹ. Tuy nhiên, khi các nhà nghiên cứu loại bỏ ảnh hưởng của các rối loạn tâm thần khác, như trầm cảm, lo âu, rối loạn lạm dụng chất kích thích và rối loạn lưỡng cực, nguy cơ sa sút trí tuệ ở nhóm ADHD giảm xuống đáng kể.
Một nghiên cứu khác năm 2023 cho thấy ADHD tuy không phải là nguyên nhân phổ biến, nhưng có thể là một yếu tố góp phần làm suy giảm nhận thức, đặc biệt là trong một số trường hợp mắc chứng sa sút trí tuệ.
Dù nghiên cứu vẫn đang tiếp tục, những phát hiện này đặt ra câu hỏi quan trọng về tác động lâu dài của ADHD đối với sức khỏe não bộ. Điều này mở ra hướng đi mới cho các chiến lược phòng ngừa và can thiệp sớm, giúp giảm thiểu nguy cơ suy giảm nhận thức khi về già ở những người mắc ADHD.
Ảnh hưởng của ADHD thời thơ ấu đến ADHD ở tuổi trưởng thành
Mặc dù ADHD thời thơ ấu và ADHD ở tuổi trưởng thành có mối liên hệ chặt chẽ, nhưng trải nghiệm của mỗi cá nhân có thể khác nhau, đặc biệt là tùy thuộc vào thời điểm họ được chẩn đoán.
Các nghiên cứu trước đây cho thấy, khoảng 5% trẻ em mắc ADHD vẫn đáp ứng các tiêu chí chẩn đoán khi trưởng thành, chiếm 3% tổng số ca ADHD ở người lớn.
Ngoài ra, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng ADHD ở trẻ em và ADHD ở người lớn có sự khác biệt về mặt xã hội, tâm lý và di truyền, và cho đến nay, ADHD ở người trưởng thành vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn.
Thời điểm chẩn đoán ADHD có ảnh hưởng đến nguy cơ mắc sa sút trí tuệ không?
Các nhà nghiên cứu vẫn chưa có câu trả lời rõ ràng.
“Chúng tôi chưa thể khẳng định chắc chắn,” Tiến sĩ Michal Schnaider Beeri chia sẻ. “Về mặt lý thuyết, ADHD là một tình trạng mãn tính bắt đầu từ thời thơ ấu và kéo dài đến tuổi trưởng thành. Do đó, có thể giả định rằng những người chỉ được chẩn đoán ADHD ở tuổi trưởng thành thực chất đã mắc ADHD từ khi còn nhỏ.”
Tuy nhiên, bà cũng lưu ý rằng một số đặc điểm của ADHD ở trẻ em và ADHD ở người lớn có sự khác biệt, làm dấy lên giả thuyết rằng đây có thể là hai tình trạng riêng biệt chứ không hoàn toàn giống nhau.
Hạn chế của nghiên cứu và những hướng đi tiếp theo
Trong nghiên cứu này, nhóm chuyên gia không có đủ dữ liệu về ADHD khởi phát từ thời thơ ấu cũng như các triệu chứng cụ thể liên quan đến từng độ tuổi.
Tiến sĩ Sven Sandin nhấn mạnh: "Chúng tôi đã tìm thấy mối liên hệ giữa ADHD ở người lớn và chứng sa sút trí tuệ. Tuy nhiên, các nghiên cứu trong tương lai cần phân tích sâu hơn về cơ chế nguyên nhân."
Ông cũng lưu ý rằng mối liên hệ này có thể bị ảnh hưởng bởi những yếu tố tác động chưa được biết đến, chẳng hạn như yếu tố di truyền hoặc môi trường. Vì vậy, cần có thêm nghiên cứu để xác định chính xác con đường dẫn đến nguy cơ sa sút trí tuệ ở những người mắc ADHD.
Biên dịch: Hà Linh
