Vào một buổi sáng mùa thu năm 1964, tại thành phố lịch sử Hàng Châu, Trung Quốc, một cậu bé tên Mã Vân đã chào đời trong một thế giới dường như chẳng có mấy cơ hội rộng mở. Cha mẹ ông là những nghệ sĩ kể chuyện và nhạc công truyền thống – một nghề nghiệp đáng kính nhưng không đủ mang lại cho gia đình sự sung túc hay ổn định về tài chính.
Cậu bé lớn lên cùng với đất nước Trung Quốc, trong bối cảnh xã hội đang trải qua những biến động và chuyển đổi lớn lao về chính trị cũng như kinh tế. Tuy nhiên, hoàn cảnh đó không hề là rào cản đối với chàng trai trẻ Mã Vân, người mà sau này thế giới biết đến với cái tên Jack Ma. Ngược lại, chính bối cảnh ấy đã tạo nên nền tảng cho một câu chuyện đầy cảm hứng về tham vọng cháy bỏng, sự bền bỉ phi thường và tinh thần lãnh đạo tiên phong.
Một trí tuệ tò mò
Ngay từ thuở ấu thơ, Jack Ma đã bộc lộ những nét khác biệt. Trong khi bạn bè cùng trang lứa còn mải mê vui đùa trong những con hẻm quanh co của Hàng Châu, cậu bé Ma lại bị cuốn hút bởi thế giới rộng lớn bên ngoài biên giới Trung Quốc. Khi đất nước bắt đầu hé cửa đón khách du lịch quốc tế vào những năm 1970, khu vực Tây Hồ nổi tiếng của Hàng Châu nhanh chóng trở thành một điểm đến quen thuộc. Và Mã Vân đã nhìn thấy cơ hội của mình ở đó.
Với hành trang chỉ là lòng tò mò và sự kiên trì đáng nể, cậu thiếu niên bắt đầu công việc hướng dẫn du lịch miễn phí cho du khách phương Tây, đổi lại là những bài học tiếng Anh quý giá. Mỗi sáng, cậu đều đặn đạp xe 40 phút đến Khách sạn Hàng Châu (nay là Khách sạn Shangri-La) để chờ đợi những vị khách nước ngoài. Cậu không ngừng luyện tập, học hỏi và chăm chú lắng nghe.
Nhờ đó, cậu đã tự học và trở nên thông thạo tiếng Anh – một kỹ năng cực kỳ hiếm có ở Trung Quốc vào thời điểm mà rất ít người dân có thể giao tiếp bằng ngôn ngữ này. Thậm chí, cậu còn kết thân với một nữ du khách, người đã trìu mến đặt cho cậu biệt danh "Jack" – cái tên mà sau này đã trở nên quen thuộc và vang danh trong cộng đồng kinh doanh quốc tế.
Dù vậy, bất chấp những khát khao và nỗ lực ban đầu, con đường phía trước của Jack Ma vẫn còn đầy rẫy chông gai và thử thách.
Một chuỗi những lời từ chối
Cầm tấm bằng trong tay, Mã Vân (Jack Ma) bắt đầu tìm kiếm một công việc có mức lương cao hơn. Những gì diễn ra sau đó là một chuỗi những lời từ chối đầy tủi hổ, có thể dễ dàng đánh gục những người có ý chí yếu đuối hơn.
Ông liên tục bị loại khỏi hàng chục hồ sơ xin việc. Khi KFC mở cửa hàng đầu tiên tại Hàng Châu, có 24 người nộp đơn ứng tuyển. Họ đã thuê 23 người, và người duy nhất bị từ chối chính là Mã Vân. Khi ông muốn gia nhập lực lượng cảnh sát, người ta nói rằng ông không đủ tiêu chuẩn. Dù mỗi lần bị khước từ đều là một trải nghiệm đau đớn, Mã Vân vẫn kiên trì với những nỗ lực của mình, bởi ông tin rằng thất bại chỉ đơn thuần là một bước đi cần thiết trên con đường dẫn đến thành công.
Rồi mọi thứ bắt đầu thay đổi khi ông có chuyến công tác đến Hoa Kỳ vào giữa những năm 1990.
Sự thức tỉnh với Internet
Chính tại Hoa Kỳ, Mã Vân lần đầu tiên được tiếp xúc với Internet. Ông ngay lập tức bị cuốn hút bởi nó. Khối lượng thông tin khổng lồ có thể truy cập chỉ bằng một cú nhấp chuột thực sự đáng kinh ngạc. Tuy nhiên, ông cũng nhận ra rằng hầu như không có chút thông tin nào liên quan đến Trung Quốc trên mạng lưới toàn cầu này.
Một ý tưởng bắt đầu nhen nhóm trong đầu ông. Sẽ thế nào nếu ông có thể giúp các công ty Trung Quốc kết nối với phần còn lại của thế giới thông qua việc tạo ra một danh bạ trực tuyến? Trở về Trung Quốc, ông thành lập "China Pages" (Những Trang Vàng Trung Quốc) vào năm 1995, bất chấp việc không hề có kiến thức về công nghệ, nguồn vốn ít ỏi và chưa từng có kinh nghiệm trong lĩnh vực Internet.
Tuy nhiên, China Pages đã ra đời quá sớm so với thời đại. Ở Trung Quốc khi đó, Internet vẫn còn là một khái niệm xa lạ và các nhà đầu tư thì tỏ ra đầy nghi ngại. Công ty gặp nhiều khó khăn và Mã Vân buộc phải rời đi. Dù đó là một bài học cay đắng, ông đã có được một cái nhìn thoáng qua về tương lai - một điều còn giá trị hơn nhiều.
Sự ra đời của Alibaba
Năm 1999, trong căn hộ nhỏ của mình ở Hàng Châu, Mã Vân đã tập hợp 18 người bạn và đồng nghiệp. Ông trình bày về ý tưởng thành lập một công ty sử dụng sức mạnh của Internet để giúp các doanh nghiệp nhỏ Trung Quốc vươn ra thị trường quốc tế.
Alibaba đã chính thức ra đời từ đó.
Khởi đầu vô cùng khắc nghiệt. Vốn liếng eo hẹp, các nhà đầu tư đầy hoài nghi, và cơ sở hạ tầng Internet của Trung Quốc lúc bấy giờ vẫn còn rất sơ khai. Mã Vân đã trình bày ý tưởng của mình với các nhà đầu tư mạo hiểm nhưng liên tục bị từ chối. Tuy nhiên, rút kinh nghiệm từ những thất bại trước đó, lần này ông quyết tâm không từ bỏ.
Vào năm 2000, "gã khổng lồ" tài chính Nhật Bản SoftBank đã nhìn thấy tiềm năng của Alibaba và quyết định đầu tư 25 triệu USD. Đó chính là thời khắc mang tính bước ngoặt. Với nguồn vốn mới được rót vào, Alibaba bắt đầu tăng trưởng với tốc độ chóng mặt.
Sự trỗi dậy của một đế chế toàn cầu
Alibaba không chỉ đơn thuần là một nhà bán lẻ trực tuyến thông thường. Đó là cả một phong trào. Nhằm mang lại tiếng nói cho những doanh nhân vốn bị các mô hình kinh doanh truyền thống bỏ lại phía sau, Jack Ma đã hình dung về một thị trường kỹ thuật số nơi các công ty nhỏ bé có thể phát triển mạnh mẽ.
Năm 2003, công ty ra mắt Taobao, một sàn giao dịch thương mại điện tử giữa người tiêu dùng với nhau (C2C), và nền tảng này đã nhanh chóng vượt mặt eBay tại thị trường Trung Quốc. Tiếp đó là sự ra đời của Alipay, một hệ thống thanh toán của bên thứ ba đã làm thay đổi hoàn toàn cách thức mua sắm trực tuyến, mang lại sự tiện lợi và an toàn cho hàng triệu người dùng.
Danh tiếng của Jack Ma ngày càng vang xa cùng với tầm ảnh hưởng ngày càng lớn của Alibaba. Ông đã khẳng định vị thế như một biểu tượng doanh nhân toàn cầu vào thời điểm Alibaba thực hiện vụ phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) lịch sử trên Sàn giao dịch Chứng khoán New York vào năm 2014, huy động được số vốn kỷ lục 25 tỷ USD.
Di sản vượt ra ngoài phạm vi kinh doanh
Jack Ma lẽ ra có thể dừng lại ở đó, nhưng tầm nhìn của ông còn vươn xa hơn rất nhiều so với Alibaba. Ông trở thành người tiên phong ủng hộ các doanh nghiệp nhỏ, đi khắp thế giới để thúc đẩy công nghệ và tinh thần khởi nghiệp như những công cụ mạnh mẽ để trao quyền kinh tế. Sau khi từ chức Giám đốc điều hành (CEO) vào năm 2013, ông tiếp tục rời ghế Chủ tịch Alibaba vào năm 2019, tập trung vào các hoạt động thiện nguyện, đầu tư thời gian và tâm huyết vào các dự án môi trường, giáo dục và phát triển nông thôn thông qua Quỹ Jack Ma (Jack Ma Foundation). Bởi lẽ, ông tin rằng, sự lãnh đạo thực sự nằm ở việc cống hiến và cho đi, chứ không phải việc tích lũy tài sản.
Câu chuyện về sự kiên cường
Hành trình của Jack Ma không chỉ là một câu chuyện về thành công tài chính, mà còn là một bài học sâu sắc về sự bền bỉ. Ông liên tục bị nói rằng mình không đủ giỏi, bị từ chối và thậm chí bị chế nhạo. Thế nhưng, thất bại chưa bao giờ khiến ông chùn bước.
Từ một cậu bé ngày nào dẫn tour du lịch miễn phí để đổi lấy cơ hội thực hành tiếng Anh, đến một người thất nghiệp liên tục bị các công ty từ chối, và cuối cùng trở thành một doanh nhân tỷ phú làm thay đổi cả nền thương mại quốc tế - câu chuyện của Jack Ma là minh chứng hùng hồn rằng thành công không phụ thuộc vào điểm xuất phát của bạn. Tất cả nằm ở sự kiên định và cam kết theo đuổi mục tiêu đến cùng của bạn.
Trải nghiệm của ông như một lời nhắc nhở rằng thử thách là những bậc thang để vươn lên, chứ không phải là những trở ngại không thể vượt qua. Và rằng, thường thì chính những khởi đầu khiêm tốn nhất lại là nơi nuôi dưỡng những ước mơ vĩ đại nhất.
Wilson Luna là biên tập viên của Entrepreneur. Bài viết được đăng tải trên Entrepreneur vào ngày 21/3/2025.
Entrepreneur, ra đời năm 1977, là một tạp chí và nền tảng truyền thông hàng đầu của Mỹ, tập trung chủ yếu vào lĩnh vực khởi nghiệp, quản lý doanh nghiệp nhỏ và tăng trưởng kinh doanh. Trải qua nhiều thập kỷ phát triển, Entrepreneur đã xây dựng được uy tín vững chắc và được công nhận rộng rãi như một nguồn thông tin đáng tin cậy.
Biên dịch: Như Ý
