Chụp cắt lớp vi tính (CT) hay còn gọi là CT scan có thể là nguyên nhân gây ra khoảng 1 trong 20 ca ung thư, theo một nghiên cứu mới. Mỗi năm, tại Anh Quốc, có khoảng 5 triệu ca chụp CT được thực hiện, sử dụng tia X để tạo ra hình ảnh chi tiết bên trong cơ thể.
Tuy nhiên, nghiên cứu từ Đại học California (UC) cho thấy các xét nghiệm này có thể dẫn đến các bệnh ung thư như ung thư phổi, ung thư vú và nhiều loại ung thư khác, đặc biệt là với trẻ sơ sinh, có nguy cơ cao gấp 10 lần so với người lớn. Mô hình nghiên cứu ước tính, gần 103.000 ca ung thư có thể phát sinh từ 93 triệu ca chụp CT được thực hiện tại Mỹ vào năm 2023, cao gấp ba đến bốn lần so với những dự đoán trước đây.
Nếu áp dụng tỷ lệ này vào Anh, các nhà nghiên cứu cho rằng có thể có hàng trăm ca ung thư do các xét nghiệm CT gây ra.
Nguy cơ tiềm ẩn của CT
“Chụp CT có thể cứu sống nhiều người, nhưng những tác hại tiềm ẩn từ công nghệ này thường bị bỏ qua,” Tiến sĩ Rebecca Smith-Bindman, bác sĩ chẩn đoán hình ảnh và giáo sư dịch tễ học tại UC San Francisco, cho biết. “Những ước tính của chúng tôi cho thấy CT có nguy cơ tương đương với các yếu tố tác động lớn đến sức khỏe khác, như việc tiêu thụ rượu hay thừa cân. Việc giảm số lượng xét nghiệm CT và giảm liều tia cho mỗi lần chụp sẽ giúp cứu sống nhiều người hơn.”
CT scan hiện được sử dụng rộng rãi để chẩn đoán nhiều bệnh lý, bao gồm gãy xương, u, chảy máu nội tạng và các vấn đề về tim mạch. Tuy nhiên, tia X ion hóa có thể làm hỏng DNA và dẫn đến ung thư. Trong nghiên cứu mới này, các nhà khoa học đã phân tích 93 triệu ca chụp CT từ 61,5 triệu bệnh nhân tại Mỹ để tính toán mức độ ung thư phát sinh. Kết quả cho thấy, đối với người lớn, các xét nghiệm CT bụng và xương chậu có nguy cơ gây ra nhiều vấn đề nhất, trong khi đối với trẻ em, CT đầu là mối nguy hiểm lớn nhất.
Các loại ung thư có thể phát sinh từ bức xạ bao gồm ung thư phổi, đại tràng, bạch cầu, bàng quang, vú và tuyến giáp. Nguy cơ cao nhất là ở những người thực hiện CT khi dưới một tuổi.
Cảnh báo từ các chuyên gia y tế
Các nhà nghiên cứu khuyến cáo bác sĩ cần thận trọng hơn khi chỉ định chụp CT cho những trường hợp không quá nghiêm trọng, chẳng hạn như cảm cúm hay đau đầu. Họ cũng đề nghị bác sĩ phải thông báo rõ ràng về các nguy cơ liên quan khi thảo luận về phương án điều trị. Mặc dù vậy, các chuyên gia tại Anh cho rằng lợi ích từ việc chụp CT vẫn lớn hơn nhiều so với các nguy cơ.
Lynda Johnson, chuyên gia bảo vệ bức xạ tại Hiệp hội các chuyên gia hình ảnh y tế, cho biết: “Việc truyền đạt chính xác lợi ích và nguy cơ của CT là rất quan trọng để bảo vệ người dân khỏi những tác hại không đáng có.”
Lựa chọn cẩn thận và giảm thiểu nguy cơ
Các chuyên gia cũng chỉ ra rằng tỷ lệ chụp CT tại Mỹ cao hơn rất nhiều so với Anh, nơi việc sử dụng hình ảnh y tế được thực hiện thận trọng hơn và chỉ định nghiêm ngặt hơn.
Tiến sĩ Doreen Lau, giảng viên về viêm nhiễm và ung thư tại Đại học Brunel London, chia sẻ: “Những phát hiện này không có nghĩa là người dân nên tránh chụp CT khi được bác sĩ chỉ định. Trong hầu hết các trường hợp, lợi ích của việc phát hiện bệnh sớm vượt xa nguy cơ nhỏ của việc sử dụng CT.”
Tiến sĩ Lau cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải giảm thiểu việc chụp CT không cần thiết và chỉ sử dụng liều thấp nhất có thể, đặc biệt trong môi trường sử dụng CT nhiều. Ngoài ra, trong trường hợp thích hợp, các bác sĩ có thể xem xét các phương pháp chẩn đoán thay thế như MRI hoặc siêu âm, đặc biệt đối với trẻ em hoặc khi cần phải chụp lại nhiều lần.
Tiến sĩ Stephen Duffy, giáo sư tại Đại học Queen Mary London, cho biết: “Nếu bạn được bác sĩ chỉ định chụp CT, tôi khuyên bạn nên thực hiện. Lợi ích trong việc chẩn đoán sớm thường lớn hơn rất nhiều so với nguy cơ.”
Sarah Knapton là biên tập viên khoa học cùa The Daily Telegraph, Bài viết được đăng trên The Daily Telegraph vào ngày 14/04/2025.
The Daily Telegraph là một tờ báo lâu đời, nổi tiếng và có ảnh hưởng tại Anh. Được thành lập vào năm 1855, tờ báo này nổi bật với các bài viết về chính trị, kinh tế, văn hóa, thể thao và các vấn đề xã hội.
Biên dịch: Thu Hoài
