Mặc dù số liệu thống kê cho thấy nam giới có tỷ lệ được chẩn đoán mắc tiểu đường tuýp 2 cao hơn phụ nữ – với khoảng 18 triệu ca cao hơn trên toàn cầu – nhưng bức tranh thực tế lại phức tạp hơn. Khi phụ nữ được phát hiện mắc bệnh, họ thường đã ở độ tuổi cao hơn, có chỉ số mỡ cơ thể cao hơn và nguy cơ tử vong vì biến chứng, đặc biệt là bệnh tim mạch, cũng lớn hơn nhiều.
Một số nhà khoa học nghi ngờ rằng nguyên nhân nằm ở việc bệnh tiểu đường ở nữ giới đang bị “ẩn số” – tức là bị chẩn đoán thiếu. Điều này không chỉ khiến phụ nữ thiệt thòi trong việc được điều trị sớm, mà còn làm tăng nguy cơ biến chứng nghiêm trọng về sau.
Các nhà nghiên cứu đang ngày càng quan tâm đến những khác biệt sinh học và xã hội giữa hai giới – những yếu tố được cho là làm chậm quá trình chẩn đoán và điều trị ở phụ nữ. Một trong những yếu tố quan trọng nhất là vai trò của hormone.
Trong suốt cuộc đời, phụ nữ trải qua nhiều thay đổi nội tiết lớn như thai kỳ, mãn kinh… Những biến động này ảnh hưởng sâu sắc đến cách cơ thể kiểm soát đường huyết. Tiểu đường thai kỳ, chẳng hạn, là một dấu hiệu dự báo cực kỳ mạnh mẽ cho khả năng phát triển tiểu đường tuýp 2 sau này – với nguy cơ tăng gấp 8 lần so với người bình thường.
Trước mãn kinh, cơ thể phụ nữ thường tích mỡ ở đùi và hông – loại mỡ ít gây hại về mặt chuyển hóa. Nhưng sau mãn kinh, sự suy giảm estrogen làm tăng tích tụ mỡ nội tạng (mỡ quanh các cơ quan trong bụng), vốn là loại mỡ nguy hiểm bậc nhất vì làm tăng kháng insulin – hormone then chốt trong việc đưa đường vào tế bào. Một nghiên cứu năm 2019 cho thấy, mỗi kilogram mỡ nội tạng có thể làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường ở phụ nữ gấp 7 lần – cao gấp ba lần so với nam giới.
Một phần lý do khiến tiểu đường tuýp 2 ở phụ nữ thường bị phát hiện muộn là do các công cụ chẩn đoán hiện nay chưa thực sự phù hợp với cơ địa nữ giới. Xét nghiệm HbA1c – vốn được sử dụng phổ biến vì sự tiện lợi (không cần nhịn ăn) – đôi khi không phát hiện được sớm bệnh ở phụ nữ trẻ. Nghiên cứu chỉ ra rằng phụ nữ tiền mãn kinh thường có chỉ số HbA1c thấp hơn nam giới cùng tuổi, khiến nguy cơ bị bỏ sót cao hơn.
Một nghiên cứu tại Anh năm 2023 chỉ ra rằng nếu điều chỉnh ngưỡng HbA1c chẩn đoán riêng cho phụ nữ, có thể phát hiện thêm tới 35.000 ca tiểu đường ở nữ giới. Tuy nhiên, hiện tại, ngưỡng này vẫn được giữ chung cho cả hai giới và các chuyên gia cho rằng cần có thêm nghiên cứu trước khi áp dụng thay đổi này.
Giáo sư Michael Leutner (Đại học Y Vienna) gợi ý rằng thay vì chỉ dựa vào HbA1c, các bác sĩ nên tăng cường sử dụng xét nghiệm dung nạp glucose đường uống (OGTT) – công cụ nhạy hơn để phát hiện sớm tiểu đường, dù quy trình phức tạp hơn. OGTT đặc biệt hữu ích cho phụ nữ – những người thường gặp tình trạng rối loạn dung nạp glucose nhưng không được phát hiện qua xét nghiệm thông thường.
Một điều đáng báo động là phụ nữ mắc tiểu đường có nguy cơ tử vong vì bệnh tim mạch cao hơn 50% so với nam giới. Tuy nhiên, nhiều trường hợp bệnh tim ở phụ nữ lại không được phát hiện kịp thời – do triệu chứng không rõ ràng hoặc bị đánh giá thấp cả bởi bệnh nhân và bác sĩ.
Giáo sư Judith Regensteiner (Đại học Colorado) chia sẻ: “Nhiều phụ nữ có xu hướng xem nhẹ bệnh, coi đó là ‘một chút tiểu đường’. Nhưng thực tế, bệnh này không bao giờ chỉ là ‘một chút’. Đó là một tình trạng nghiêm trọng cần điều trị nghiêm túc.”
Thêm vào đó, phụ nữ mắc tiểu đường cũng ít được kê các loại thuốc bảo vệ tim như statin hay ức chế men chuyển so với nam giới, khiến họ càng dễ rơi vào tình trạng biến chứng nguy hiểm.
Các chuyên gia đồng thuận rằng ngành y cần thay đổi cách tiếp cận, bao gồm tăng cường xét nghiệm định kỳ theo vòng đời nội tiết của phụ nữ (như sau sinh, tiền mãn kinh, hậu mãn kinh), và sử dụng các công cụ chẩn đoán linh hoạt hơn.
Quan trọng nhất, là các nghiên cứu y học trong tương lai cần ưu tiên phân tích dữ liệu theo giới tính. Lịch sử y học từng bỏ quên phụ nữ trong nhiều thử nghiệm lâm sàng quan trọng, khiến kết quả áp dụng chung trở nên thiếu chính xác. “Chúng ta phải thừa nhận sự khác biệt giữa hai giới. Việc bỏ qua chúng chỉ khiến mọi thứ tồi tệ hơn,” Giáo sư Regensteiner nhấn mạnh.
Lori Youmshajekian là biên tập viên tại Wired. Bài viết được đăng trên Wired ngày 26/05/2025.
WIRED là một tạp chí công nghệ và văn hóa nổi tiếng của Mỹ, được xuất bản dưới dạng in và trực tuyến tại wired.com. Tạp chí này chuyên phân tích cách công nghệ, khoa học và đổi mới ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của cuộc sống hiện đại—từ kinh doanh, chính trị, đến văn hóa và thiết kế
Biên dịch: Hà Linh
