Kỷ nguyên của nấm psychedelic được quản lý bởi chính quyền bang đã chính thức đến với Colorado, gần hai năm sau khi Oregon là bang đầu tiên triển khai chương trình này. Dù nấm psychedelic được phân loại là chất ma túy nhóm I và bất hợp pháp theo luật liên bang, trừ khi được sử dụng trong nghiên cứu lâm sàng, hơn một chục thành phố trên toàn quốc đã giảm mức độ ưu tiên hoặc hợp pháp hóa chúng trong năm năm qua.
Với sự thành công của các chương trình ở Oregon và Colorado, nhiều sự chú ý đang hướng về mô hình quản lý này. Nấm psychedelic và hợp chất psilocybin trong chúng có tiềm năng điều trị các chứng rối loạn tâm lý như trầm cảm và lo âu, đặc biệt là đối với những người không đáp ứng với các phương pháp điều trị truyền thống.
Viện Nghiên cứu Lạm dụng Chất gây nghiện Quốc gia, thuộc Viện Y tế Quốc gia, cho biết nguy cơ gặp phải các vấn đề sức khỏe tâm thần khi sử dụng nấm trong môi trường lâm sàng có giám sát là thấp, nhưng có thể cao hơn khi sử dụng ngoài môi trường này. Robert F. Kennedy Jr. đã chia sẻ trong một bài đăng trên mạng xã hội vào năm ngoái, trước khi ông được đề cử làm Bộ trưởng Y tế Mỹ, rằng "tôi hoàn toàn mở lòng với ý tưởng sử dụng psychedelics như một phương pháp điều trị."
Các chuyên gia y tế nhấn mạnh rằng cần thêm nhiều nghiên cứu, đặc biệt đối với những người có tiền sử hoặc gia đình có các rối loạn tâm thần như rối loạn phân liệt hoặc rối loạn lưỡng cực. Các tác dụng phụ của psilocybin, bao gồm đau đầu và buồn nôn, thường sẽ thuyên giảm trong vòng một đến hai ngày.
Tuy nhiên, những khó khăn kéo dài sau khi sử dụng nấm psychedelic có thể tồn tại trong vài tuần, thậm chí là vài tháng hoặc nhiều năm, lo âu, sợ hãi, khủng hoảng tồn tại, sự tách biệt xã hội và cảm giác mất kết nối với bản thân và môi trường là những triệu chứng phổ biến. Sau khi Oregon và Colorado hợp pháp hóa và giảm hình sự hóa nấm psychedelic, số ca tiếp xúc với loại nấm này báo cáo đến các trung tâm kiểm soát ngộ độc ở cả hai bang và trên toàn quốc đã tăng lên.
Vào tháng Hai, khoảng 40 người đã tập trung tại Boulder, do nhóm vận động nấm psychedelic Nowak Society tổ chức, để thảo luận về những thay đổi sắp tới ở Colorado. Trong số đó có Mandy Grace, người vừa nhận giấy phép của bang để quản lý nấm psychedelic, và Amanda Clark, một nhà tư vấn sức khỏe tâm thần được cấp phép từ Denver, cả hai đều tán dương sức mạnh điều trị của nấm. "Bạn sẽ cảm thấy chán nản trong công việc của mình vì các phương pháp điều trị hiện tại không đủ giúp đỡ cho mọi người," Clark chia sẻ.
Cử tri Colorado đã thông qua Dự luật 122 vào năm 2022 để hợp pháp hóa các chất psychedelic tự nhiên, sau khi cử tri Oregon cũng đã đồng ý hợp pháp hóa psilocybin cho mục đích điều trị vào năm 2020. Chương trình của Colorado được xây dựng theo mô hình của Oregon, nhưng có những khác biệt nhất định.
Theo Cơ quan Y tế Oregon, đến tháng Ba, đã có tổng cộng 21.246 sản phẩm psilocybin được bán, con số này có thể bao gồm cả các liều phụ. Tính đến giữa tháng Ba, Colorado đã nhận được ít nhất 15 đơn xin cấp phép cho các trung tâm chữa lành, 9 giấy phép trồng trọt, 4 giấy phép sản xuất và 1 giấy phép cơ sở kiểm tra để trồng và chế biến nấm, theo các quy định được phát triển trong suốt hai năm qua bởi Hội đồng Tư vấn Thuốc Tự Nhiên do thống đốc bổ nhiệm.
Các phương pháp điều trị bằng nấm psychedelic ở Oregon hiện nay khá đắt đỏ, và khả năng điều này sẽ tiếp tục ở Colorado, theo Tasia Poinsatte, giám đốc Quỹ Vận động Chữa lành phi lợi nhuận của Colorado, tổ chức hỗ trợ các chương trình trị liệu psychedelic do bang quản lý. Tại Oregon, chi phí cho mỗi phiên trị liệu với nấm psychedelic dao động từ 1.000 đến 3.000 đô la, không được bảo hiểm chi trả và phải thanh toán trước.
Nấm không đắt, nhưng chi phí cho thời gian của người hướng dẫn và các dịch vụ hỗ trợ lại khá cao, cộng với các khoản phí của bang, Poinsatte cho biết. Tại Colorado, đối với những liều nấm trên 2 miligam, người hướng dẫn sẽ phải sàng lọc người tham gia ít nhất 24 giờ trước khi phiên sử dụng bắt đầu, sau đó giám sát suốt quá trình người tham gia tiêu thụ và trải nghiệm nấm, kéo dài trong vài giờ, cùng một cuộc họp sau đó để giúp họ tích hợp và hiểu rõ trải nghiệm.
Theo Smith, người hướng dẫn, mặc dù họ có thể chưa có kinh nghiệm với các tình huống khẩn cấp về sức khỏe tâm thần, nhưng họ cần được đào tạo kỹ lưỡng về quy trình sàng lọc, đảm bảo sự đồng thuận thông tin và giám sát sau phiên. "Vì đây là mô hình mới, chúng ta cần thu thập dữ liệu từ Colorado và Oregon để đảm bảo tính an toàn."
Người hướng dẫn thường phải trả một khoản phí đào tạo 420 đô la, cho phép họ tham gia các giờ tư vấn cần thiết, và khoảng 900 đô la mỗi năm cho giấy phép hành nghề. Các trung tâm chữa lành sẽ phải chi từ 3.000 đến 6.000 đô la cho giấy phép ban đầu tại Colorado. Tuy nhiên, chi phí ban đầu cho người hướng dẫn là rất lớn: 150 giờ đào tạo trong chương trình được bang công nhận và 80 giờ thực hành có thể lên đến 10.000 đô la hoặc thậm chí hơn. Clark cho biết cô sẽ không theo đuổi giấy phép người hướng dẫn vì thời gian và chi phí quá cao.
Để giúp bệnh nhân ở Colorado dễ dàng chi trả hơn, Poinsatte cho biết các trung tâm chữa lành sẽ cung cấp các phương thức thanh toán linh hoạt, cùng với những ưu đãi đặc biệt cho các cựu chiến binh, người tham gia Medicaid và những người có thu nhập thấp. Các phiên trị liệu nhóm cũng là một lựa chọn để giảm chi phí.
Mặc dù luật pháp Colorado không cho phép bán psilocybin ở dạng bán lẻ, khác với cần sa, có thể được bán cho cả mục đích giải trí và y tế trong bang, nhưng nó lại cho phép người trưởng thành từ 21 tuổi trở lên được phép trồng, sử dụng và chia sẻ nấm psychedelic cho mục đích cá nhân.
Mặc dù có lệnh cấm bán lẻ, các doanh nghiệp liên quan vẫn phát triển mạnh. Tại kho hàng và phòng thí nghiệm của Activated Brands ở Arvada, những túi nâu chứa hạt ngũ cốc đã được khử trùng như ngô, kê và sorghum, cùng các túi nhựa chứa chất nền đất, vật liệu di truyền và bộ dụng cụ trồng sẵn đều có sẵn để bán.
Sean Winfield, người sáng lập công ty, cung cấp những vật liệu này cho những người muốn tự trồng nấm psychedelic hoặc nấm chức năng như nấm sư tử tại nhà. Sắp tới, Activated Brands sẽ tổ chức các lớp học về trồng trọt và giáo dục cộng đồng, Winfield cho biết. Winfield và người đồng sáng lập Shawn Cox gần đây đã tổ chức một buổi tiệc nấm psychedelic, nơi các chuyên gia nghiên cứu và trồng nấm đã thảo luận về di truyền học, quá trình chiết xuất và các thiết bị chuyên dụng.
Nấm psychedelic có một lịch sử lâu dài trong các nền văn hóa bản địa, và các quy định về việc sử dụng chúng trong các nghi lễ tâm linh, văn hóa hoặc tôn giáo đã được đưa vào luật pháp của Colorado. Bên cạnh đó, luật cũng công nhận những tổn hại văn hóa có thể xảy ra đối với các bộ tộc được công nhận bởi liên bang và người dân bản địa nếu y học tự nhiên bị thương mại hóa hoặc khai thác quá mức.
Trong suốt năm năm qua, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra những lợi ích lâu dài của psilocybin trong điều trị rối loạn trầm cảm nặng kháng trị, và Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã công nhận nó là một liệu pháp đột phá. Các thử nghiệm giai đoạn cuối, thường là bước chuẩn bị cho việc xin phê duyệt từ FDA, hiện đang được triển khai.
Smith cho rằng psilocybin là một công cụ đầy hứa hẹn trong việc điều trị các rối loạn tâm thần, nhưng vẫn chưa chứng minh được hiệu quả vượt trội so với các phương pháp điều trị tiên tiến khác. Joshua Woolley, phó giáo sư tâm thần học và khoa học hành vi tại Đại học California-San Francisco, cho biết ông đã thấy những tác dụng tích cực của psilocybin trong các nghiên cứu lâm sàng.
"Người bệnh có thể thay đổi những thói quen lâu năm. Họ có thể thoát khỏi cảm giác bế tắc. Họ có thể nhìn nhận mọi thứ theo những cách hoàn toàn mới," ông nói về việc điều trị bệnh nhân bằng sự kết hợp giữa psilocybin và liệu pháp tâm lý.
Khác với Oregon, Colorado cho phép tích hợp psilocybin vào các phương pháp điều trị sức khỏe tâm thần và y tế hiện có thông qua giấy phép người hướng dẫn lâm sàng, đồng thời cũng mở ra các trung tâm chữa lành nhỏ, nơi có giới hạn về số lượng nấm mà họ có thể lưu trữ.
Tuy nhiên, Woolley cho rằng giữa lệnh cấm của liên bang và các luật mới của bang về psychedelics, đây vẫn là một lĩnh vực chưa được khám phá hoàn toàn. Hầu hết các loại thuốc điều trị các rối loạn tâm thần đều được FDA kiểm soát, điều này khiến Colorado "phải tự đứng ra" với chương trình riêng để quản lý việc sản xuất và sử dụng psilocybin.
Văn phòng Luật sư Hoa Kỳ tại khu vực Colorado đã từ chối bình luận về chính sách đối với các chương trình psychedelics do bang quản lý hoặc các quy định về việc sử dụng cá nhân. Tuy nhiên, Poinsatte hy vọng rằng chính phủ liên bang sẽ áp dụng cách tiếp cận không can thiệp tương tự như đối với cần sa đối với psilocybin ở cả Oregon và Colorado. Winfield cho biết ông rất mong đợi việc triển khai sắp tới và khả năng bổ sung các loại psychedelics từ thực vật khác như mescaline. "Chúng ta đang nói về những ngành công nghiệp ẩn mình sẽ dần ra ánh sáng," ông nói.
Kate Ruder là biên tập viên tại ABC News. Bài viết được đăng trên ABC News ngày 25/03/2025.
ABC News là bộ phận tin tức của American Broadcasting Company (ABC), một trong những mạng truyền hình lớn nhất của Mỹ, trực thuộc The Walt Disney Company.
Biên dịch: Hà Linh
